DEMİR KIRAT DEDİKLERİ!....
AP., Adalet Partisi
Kuruluşta İlk Amblem:
Adalet Partisi (AP), 1961-1980 yılları arasında yaşamını
sürdürmüş ve ülkenin en büyük iki siyasi partisinden biri olmuş merkez sağ ve
liberal görüşlü Türk siyasi partisidir.
1965-1971 yılları arasında tek başına, 1970'li yılların
büyük bölümünde ise koalisyonlarda ülke yönetiminde söz sahibi olmuş olan parti
12 Eylül sonrasında 1980 yılında diğer siyasi partilerle birlikte kapatıldı.
Süleyman Demirel başkan olduktan sonra logo!...
AP özellikle idamların ardından oluşan toplumsal tepkiyi iyi
bir şekilde değerlendirdi. Bu Demokrat Parti seçmen tabanının büyük bir
kısmının AP'yi tutmasını sağladı.
Adalet Partisi Türk siyasal hayatında asıl çıkışını ise
1964'te Süleyman Demirel'in genel başkan seçilmesiyle yapmıştır. Siyasi
yelpazede merkez sağda bulunan Adalet Partisi; piyasa ekonomisini benimsemiş,
kalkınmacılığı ve büyümeyi hedef almıştı.
Toplumsal ilişkilerde dinsel öğe ve yapıları kollamakla
birlikte temelde laik bir partiydi. Muhafazakar ve liberal çevrelerin merkezine
oturabilmişti. Ancak bu 1970'teki bölünmeyle son buldu ve İslamcı ve liberal
kanat partiden koptu. Buna rağmen Adalet Partisi'nin hem kırsal hem de kentsel
alanlarda etkinliği sürmüştür.
(Vikipedi, özgür ansiklopedi Git ve: kullan, ara)
Adalet Partisi AP amblemi Bilgi Kuruluş tarihi 11 Şubat 1961
Kapanış tarihi 16 Ekim 1980 Kurucusu Ragıp Gümüşpala
İdeoloji Merkez Sağ Liberal Muhafazakar Eski genel başkanları Ragıp Gümüşpala
Süleyman Demirel Yeraldığı hükûmetler VIII. İnönü Hükümeti (AP-CHP koalisyonu)
Ürgüplü hükümeti I. Demirel hükümeti II. Demirel hükümeti III. Demirel hükümeti
IV. Demirel hükümeti (I. Milliyetçi Cephe) V. Demirel hükümeti (II. Milliyetçi
Cephe) VI. Demirel hükümeti (Kerhen Milliyetçi Cephe) Önceli Demokrat Parti
(1946) Ardılı Doğru Yol Partisi Adalet Partisi (AP), 1961-1980 yılları arasında
yaşamını sürdürmüş ve ülkenin en büyük iki siyasi partisinden biri olmuş merkez
sağ ve liberal görüşlü Türk siyasi partisidir.
1965-1971 yılları arasında tek başına, 1970'li yılların
büyük bölümünde ise koalisyonlarda ülke yönetiminde söz sahibi olmuş olan parti
12 Eylül sonrasında 1980 yılında diğer siyasi partilerle birlikte kapatıldı.
Adalet Partisi, Parti içinde birçok eski DP'li politikacı bulunmaktaydı. AP
özellikle idamların ardından oluşan toplumsal tepkiyi iyi bir şekilde
değerlendirdi. Bu Demokrat Parti seçmen tabanının büyük bir kısmının AP'yi
tutmasını sağladı. Adalet Partisi Türk siyasal hayatında asıl çıkışını ise
1964'te Süleyman Demirel'in genel başkan seçilmesiyle yapmıştır. Siyasi
yelpazede merkez sağda bulunan Adalet Partisi; piyasa ekonomisini benimsemiş,
kalkınmacılığı ve büyümeyi hedef almıştı. Toplumsal ilişkilerde dinsel öğe ve
yapıları kollamakla birlikte temelde laik bir partiydi.
Muhafazakar ve liberal çevrelerin merkezine oturabilmişti.
Ancak bu 1970'teki bölünmeyle son buldu ve İslamcı ve
liberal kanat partiden koptu.
Buna rağmen Adalet Partisi'nin hem kırsal hem de kentsel
alanlarda etkinliği sürmüştür. Tarihçe: AP'nin "kırat"tan önceki
amblemi 27 Mayıs Darbesi'ni yapan Türk Silahlı Kuvvetleri; Demokrat Parti'nin
birçok yönetici ve milletvekilini Yassıada'da toplamış, partiyi kapatmış, 16
Eylül 1961'de Hasan Polatkan ile Fatin Rüştü Zorlu'yu ve 17 Eylül 1961'de ise
Adnan Menderes'i idam ettirmişti.
Adalet Partisi, kapatılan Demokrat Parti'nin (DP) ardılı
olarak, böyle bir ortamda siyaset sahnesine çıktı.
Tahsin Demiray, Ethem Menemencioğlu, Mehmet Yorgancıoğlu,
Muhtar Yazır, Necmi Ökten, Cevdet Perin, Emin Açar ve Kamuran Evliyaoğlu gibi
Demokrat Parti'nin bazı eski üyeleri ile 27 Mayısçılarla görüş ayrılığına düşen
emekli orgeneral Ragıp Gümüşpala ve Şinasi Osma, Halit Ağca ve Dr. İhsan Önal
gibi çeşitli kişiler, 11 Şubat 1961'de bir dilekçe vererek Adalet Partisi'ni
kurdular.
Milli Birlik Komitesi (MBK) tarafından siyasi partilerin "demokrat"
adını kullanması yasaklandığından, partiye Adalet Partisi adı verildi.
AP, kurulduğu yıl içerisinde 61 ilde teşkilatını tamamlayıp
15 Ekim 1961 seçimlerine katıldı ve %34,8 oy toplayarak 450 üyeli TBMM'de 158
milletvekilliği, 150 üyeli Cumhuriyet Senatosu'nda ise 70 senatörlük aldı.
Seçim sonuçları neticesinde, birinci parti olarak çıkan
Cumhuriyet Halk Partisi'nin genel başkanı İsmet İnönü liderliğinde Cumhuriyet
tarihinin ilk koalisyon hükümeti olan CHP-AP koalisyonu kuruldu. 24 Mart
1963'de Celâl Bayar hapisten çıkınca eylemciler Celâl Bayar'ın evini, Adalet
Partisi genel merkezini, Son Havadis ve Yeni İstanbul gazetelerinin Ankara
bürolarını taşladılar.
AP genel başkanı Ragıp Gümüşpala'nın 6 Haziran 1964'deki
vefatının ardından geçici genel başkan Saadettin Bilgiç, 27-29 Kasım 1964
tarihlerinde düzenlenen büyük kongrede görevini Süleyman Demirel'e devretti.
Süleyman Demirel liderliğindeki Adalet Partisi 1965'te İsmet İnönü
başbakanlığındaki Cumhuriyet Halk Partisi hükümetini düşürdü.
Henüz milletvekili olmayan Demirel 1965 seçimlerinde Adalet
Partisi'ni birinci parti yaptı ve meclise oyların %52,9'u olan 4.921.236 oyla
240 milletvekili seçtirdi. Senatoya ise Adalet Partisi'nden 97 senatör seçildi.
Bu sonuçlarla I. Demirel hükümeti kuruldu. 1969'da partinin oy oranı düştüyse
de 1965 seçimlerinde geçerli olan Milli Bakiye Sistemi yerini d'Hont Sistemi'ne
bıraktığından Adalet Partisi'nin milletvekili sayısı arttı.
Böylece Adalet Partisi 1969 seçimlerinde oyların %46,5'ini
almasına rağmen parlamentoya 256 milletvekili soktu. 1970 yılının Şubat ayı
bütçe görüşmelerinde, partili bazı milletvekilleri ve senatörler bütçeye ret
oyu vererek II. Demirel hükumetini düşürdüler.
DEMOKRATİK PARTİ OLAYI
Bunlardan 41 kişi partiden ayrılarak, Ferruh Bozbeyli
başkanlığında Demokratik Parti'yi kurdular. '60'lı yılların sonuna
yaklaşılırken tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de sağ-sol çatışmaları,
öğrenci hareketleri, işçi mitingleri ve Amerikan aleyhtarlığı artmıştı. Kısa
bir süre sonra, Türk Silahlı Kuvvetleri 12 Mart 1971 muhtırasıyla Süleyman
Demirel'i başbakanlıktan uzaklaştırdı ve Adalet Partisi'ni iktidardan düşürdü.
Adalet Partisi'nin yükselişi 14 Ekim 1973 seçimlerinde
durdu.
Bu seçimlerde Cumhuriyet Halk Partisi birinci parti olarak
185 milletvekili çıkarırken; AP'nin oy oranı %29,76'ya, milletvekili sayısı
149'a, senatör sayısı da 22'ye indi.
Bu düşüşün nedenleri, Cumhuriyet Halk Partisi'nin yükselişi
olduğu kadar, Adalet Partisi'nden kopan Demokratik Parti ve Milli Selamet
Partisi gibi küçük partilerin sağ oyları bölmesi idi. Seçimlerin ardından
Cumhuriyet Halk Partisi-Milli Selamet Partisi koalisyonu kuruldu, Kıbrıs
davasıyla bu hükümet itibar topladı, ancak Bülent Ecevit erken seçime gitmek
üzere ayrılınca hükümeti kurma görevi Adalet Partisi'ne kaldı.
Adalet Partisi yanına Milli Selamet Partisi, Cumhuriyetçi
Güven Partisi ve Milliyetçi Hareket Partisi'ni alarak Milliyetçi Cephe'yi
oluşturdu. 1975-1977 yılları Milliyetçi Cephe ile geçti. 1977 erken seçimleri
de siyasal görünümü değiştirmedi. Kimse tek başına iktidar olamadı. Cumhuriyet
Halk Partisi azınlık hükümeti kuruldu. Güvenoyu alamayınca, Adalet Partisi II.
Milliyetçi Cephe'yi kurdu. Ancak 1977 sonunda hükümet gensoruyla düşürüldü.
Siyaset istikrarsızlığı, terör, dış baskılar, iktisadi gerileme ve hayat
pahalılığı son haddindeydi. 1979 sonunda Adalet Partisi eski ortakların
parlamento desteğiyle azınlık hükümeti kurmuşken 12 Eylül 1980 askeri
darbesiyle perde kapandı.
DEMOKRAT PARTİ’NİN MİRASÇISI
Adalet Partisi, Demokrat Parti'nin mirasçısı olduğunu her
zaman vurguladı, hatta ilk seçimlerde eski Demokrat Parti'lileri partiye aday
gösterdi. Muhafazakar bir partiydi, sağa kaymış, aşırı akımları desteklediği
için liberallerce eleştirilmiş ve ikiye bölünmüştü. Partiye önceleri oy veren
tarikat ve tekkeler sonradan Milli Selamet Partisi'ne yönelmişti. Partiyi yıpratan
Milliyetçi Cephe dönemi olmuştu. Milliyetçi Cephe Adalet Partisi-Milli Selamet
Partisi-Milliyetçi Hareket Partisi ittifakıydı ve bir askeri darbeyi daha
hazırlamıştı. 12 Eylül darbesi geldi ve hepsi kapandı.19 Hariran 1992 yılında
Kabul edilen 3821 sayılı Kanun ile; daha önce kapatılmış olan Siyasi
Partilerin, aynı ad, rumuz, amblem, rozet ve benzeri işaretleri kullanarak
yeniden açılmasına müsaade edildi.
Bunun üzerine ADALET PARTİSİ (AP) Büyük Kongresi 19 Aralık
1992 tarihinde Ankara Atatürk Spor Salonunda toplandı.Bu Kongre Partinin son
genel Başkanı Süleyman Demirel ile 1965 den beri onun en büyük rakibi Genel
Başkan Yardımcısı Teşkilat Başkanı Saadettin Bilgiç arasındaki rekabetin son
raunduna sahne olmuştur.
Dr.Sadettin Bilgiç,Eski Bolu Milletvekili Müfit Bayraktar
öncülüğündeki bir gurup eski AP milletvekili Adalet Partisinin Kimliğinin devam
ettirilmesi yolunda bir cepheyi Doğruyol Partisi Genel Başkanı ve Başbakan
Süleyman DEMİREL'e karşı açmış ve Katılan delegelerin ezici bir çoğunluğunun kararı
ile Adalet Partisi Mevcut bulunan ve İktidarı elinde bulunduran Doğruyol
Partisine katılma kararı alarak tüm mal varlığı borç ve alacakları ile DYP ye
katılmıştır.
Kongrede Hararetli tartışmalara sebep siyasi kimliğin devam
ettirilmemesi kararı Süleyman Demirel'in ezici çoğunluktaki Delege desteğini de
arkasına alarak parti içi muhalefetin 1965 den beri lideri olan Koca Reis
lakaplı Dr. Saadettin BİLGİÇ'i 1965 de vurduğu genel Başkanlık yumruğundan
sonra, son indirici yumruğu da vurarak siyasi tarihe gömdüğü bir kongre
olmuştur.
Geleneksel olarak aynı partinin devamı olan Büyük Türkiye
Partisi askerlerce kapatıldıktan sonra kurulan Doğru Yol Partisi aynı çizgiyi
izledi.
19 Haziran 1992 yılında kabul edilen 3821 sayılı Kanun ile;
daha önce kapatılmış olan Siyasi Partilerin, aynı ad, rumuz, amblem, rozet ve
benzeri işaretleri kullanarak yeniden açılmasına müsaade edildi.
Bunun üzerine Adalet Partisi (AP) Büyük Kongresi 19 Aralık
1992 tarihinde Ankara Atatürk Spor Salonunda toplandı ve bu kongrede; Katılan delegelerin
ezici bir çoğunluğunun kararı ile Adalet Partisi Mevcut bulunan Doğruyol
Partisi'ne katılma kararı alarak tüm mal varlığı borç ve alacakları ile DYP ye
katıldı.
Bu suretle Selanik Sokak'ta bulunan 5 katlı AP genel merkez
binası ve meşhur Celal Bayar köşkü de dahil olmak üzere birçok mal Doğru Yol
Partisinin oldu.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder